به منظور آموزش انجام پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا در این بخش نمونه فصل پنج پایان نامه با موضوع GIS ارائه شده است. دانشجویان این رشته می توانند از این متن با ذکر منبع در انجام پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا خود استفاده نمایند.
بحث و نتیجه‌گیری
از نظر زلزله‌خيزي، شهر ميناب واقع در شمال شرقي تنگه هرمز در منتهي‌اليه زون زمين‌ساختي زاگرس قرار گرفته و گسلهاي بزرگ و فعالي از جمله تراست زندان، گسل ميناب و گسل پالامي واقع در شرق شهر ميناب از مهمترين عوامل تكتونيكي منطقه محسوب ميشوند .اين گسل‌ها از نوع گسلهاي فشاري هستند كه فعاليت آنها در سال‌هاي گذشته زلزله‌هاي مهيبي را به وجود آورده است و فعاليت و جابجايي آنها در آينده نيز ممكن است موجب رويداد زمين‌لرزه‌هاي مهيبي گردد و خسارات سنگيني را به بار آورد. لذا شهر ميناب از ريسك‌پذيري بالايي در مقابل زلزله برخوردار است. از آنجا که در محدوده مورد مطالعه اکثر بناها از مقاومت قابل قبولی نسبت به لرزه‌های احتمالی برخوردار نیستند؛ لذا در ابتدا مقاوم سازی بافت نسبت به این بلایای طبیعی امری ضروری بنظر می‌رسد. در محدوه فعلی بافت فرسوده تأسیسات و بنایی که به عنوان پایگاه کمک‌رسانی در مواقع بحران مورد استفاده قرار گیرد وجود ندارد. لذا اندیشیدن فضاهایی بدین منظور امری ضروری می‌باشد.
ایمن‌سازی شبکه‌های شهری زیرساختی در برابر زلزله، از عوامل مؤثر در کاهش آسیب‌پذیری شهر در برابر زلزله دارد. آسیب دیدن تأسیسات زیربنایی نظیر شبکه‌های آب، برق، گاز و مخابرات می‌تواند تلفات ناشی از زلزله را در یک شهر به شدت افزایش دهد. در مکان‌یابی تأسیساتی نظیر نیروگاه‌های برق باید دقت نمود که این مراکز به دور از مناطق مسکونی باشند. شبکه آب‌رسانی و توزیع آن در سطح شهر نیز باید توسط یک سیستم مرکزی قابل کنترل باشد تا در صورت آسیب دیدن بخشی از شبکه، امکان جلوگیری از خطرات ثانویه وجود داشته باشد. نقش این شبکه علاوه بر تأمین روزانه آب روزانه شهروندان بعد از وقوع زلزله، استفاده از آن به منظور جلوگیری و مهار حوادث اضطراری بعد از زلزله همچون آتش‌سوزی است.
انجام پایان نامه جغرافیا
شاخص‌های مطرح در انجام پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا حاضر شامل هشت پارامتر کالبدی و اجتماعی که اثر هر یک در ارتباط با آسیب‌پذیری در قالب نقشه در محیط GIS ارائه گردیده است. با توجه به این که غالب تصمیمات در حوزه شهر و شهرسازی و از جمله در تحقیق حاضر، با فضا و مکان سروکار دارد و عوامل متعددی بر موضوعات مکانی تأثیرگذارند، لذا به نظر می‌رسد استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره در تلفیق با GIS می‌تواند ابزار قدرتمندی به منظور تصمیم‌گیری در این حیطه باشد؛ لذا در این تحقیق از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) جهت برآورد اهمیت نسبی هر یک از پارامترها استفاده گردید و با تحلیل و همپوشانی اطلاعات مکانی وزن‌دار در محیط GIS اقدام به تهیه نقشه نهایی آسیب‌پذیری ناشی از زلزله گردید. بر اساس این نقشه، محدوده آسیب‌پذیری نسبتاً زیاد با 56/39 درصد و محدوده آسیب‌پذیری زیاد با 53/39 درصد قطعات ساختمانی، بیشترین فراوانی و قطعات ساختمانی دارای آسیب‌پذیری کم با 59/7درصد و قطعات با آسیب‌پذیری متوسط با 29/13درصد به ترتیب کمترین فراوانی را در منطقه دارا هستند. در این میان، بیشترین خطرها متوجه محلات شیخ آباد، شهید عباسپور، پاکوه، باغ ملک، جوی باریکو و جنگجنگو است. این درحالی است که محلات پاکوه و باغ ملک به ترتیب با تراکم خالص 222 و 207 نفر در هکتار جز تراکم‌های بالای جمعیتی در منطقه بافت فرسوده محسوب می‌شوند. محلات سجادیه و لاری‌ها نیز در برابر زلزله آسیب‌پذیری نسبتاً زیادی دارند. در محلات سجادیه، سجاد و باغ ملک قطعات با مصالح غیر مقاوم بیش از 90 درصد از قطعات را شامل می‌شود. و دارای معابر ارتباطی کم عرض هستند که در صورت بروز زلزله‌ای در شهر، فاجعه بسیار عظیمی در این منطقه رخ خواهد داد. از طرفی محله‌های لب رودخانه، گرو صالحی و کوی کارکنان شرکت نفت از آسیب‌پذیری کمتری برخوردارند.
نتایج حاصل از انجام پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا حاضر نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از آسیب‌های ناشی از زلزله، بدلیل فرسوده بودن و مقاومت کم ساختمان‌ها، ریزدانگی ساختمان‌ها و معابر با عرض کم می‌باشد که این امر لزوم اتخاذ تصمیمات ویژه‌ای را در جهت کاهش آسیب و مدیریت بحران مشخص می‌نماید. البته برای هر تصمیم‌گیری و برنامهریزی صحیح در وهله اول نیاز به اطلاعات دقیق و مناسب می‌باشد. به دلیل ماهیت مکانی اغلب داده‌های درگیر در بحث زلزله و شهر، سیستم GIS با قابلیت جمع‌آوری داده‌های مکانی و توصیفی، ذخیره‌سازی، تغییر و تحول، تحلیل، مدل‌سازی و نمایش اطلاعات مکانی به همراه اطلاعات غیرمکانی می‌تواند به عنوان علم و فن‌آوری بهینه در جهت ساماندهی و تجزیه و تحلیل جامع و سریع اطلاعات و کمک به اخذ تصمیمات سریع و در عین حال صحیح در مدیریت بحران مورد استفاده قرار گیرد.
در منابع پیشین با استفاده از روش AHP و GIS و در برخی منابع به روش فازی به بررسي سنجش آسيب‌پذيري شهر در برابر زلزله احتمالي پرداخته‌اند. در پژوهش حاضر به بررسی هر دو روش AHP و فازی و مقایسه بین آنها پرداخته شده است.
19-2. آزمون فرضیه‌ها‌ی تحقیق
فرضیه اول: مدل‌های مکان مبنای مبتنی بر GIS قابلیت مدل‌سازی آسیب‌پذیری منطقه بافت فرسوده شهر میناب را دارند.
مدل AHP با به کارگیری همزمان معیارهای کمّی و کیفی، آن را به ابزاری قوی برای تحلیل مسائل شهری تبدیل می‌کند. انعطاف‌پذیری، سادگی محاسبات و امکان رتبه‌بندی نهایی گزینه‌ها نیز از مزیت‌های دیگر AHP هستند که می‌توانند کمک مؤثری در بررسی‌های مربوط به مسائل آسیب‌پذیری شهری باشند. لذا این روش از قابلیت‌های زیادی برای ارزیابی آسیب‌پذیری شهرها در برابر زلزله برخوردار است. بنابراین این فرضیه تأیید می¬گردد.
فرضیه دوم: معیار قدمت ساختمان مهمترین عامل در آسیب‌پذیری بافت فرسوده شهر میناب در هنگام وقوع زلزله می‌باشد.
نظرات کارشناسان و متخصصین امور شهری از جمله کارمندان شهرداری، اداره راه و شهرسازی و مهندسین مشاور در قالب مقایسه زوجی بین معیارهای مورد استفاده انجام پذیرفت. سپس با ورود میانگین این نظرات به نرم‌افزار Expert Choice وزن نهایی هر یک از معیارها بدست آمد که بالاترین فراوانی را معیار مصالح ساختمانی با وزن 294/0 به خود اختصاص داد. در مرتبه بعد معیار قدمت سازه با وزن 225/0 بیشترین امتیاز را دارا هستند. براي تهيه‌ي نقشه آسيب‌پذيري بافت فرسوده شهر میناب در برابر زلزله، وزن معیارها در لایه‌های اطلاعاتی مربوطه اعمال شده و بر تمامی تحلیل‌ها اثر می‌گذارد. لذا معیار دارای بیشترین وزن به عنوان مهمترین عامل شناخته می‌شود. که در این تحقیق معیار مصالح ساختمانی مهمترین عامل معرفی شده است. بنابراین این فرضیه رد می‌گردد.
محدودیت ناشی از انجام پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا
آماده‌سازی داده‌های خام جهت ورود به GIS از جمله مراحل زمانبر در تحقیق حاضر بوده، چرا که اغلب داده‌هایی که در اختیار محقق قرار می‌گیرند، ناقص بوده و نیاز به تصحیح آنها دارد.
پیشنهادها
1- جهت اطمینان از عملکرد روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) پهنه‌بندی آسیب‌پذیری منطقه بر اساس سایر روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره همچون فرآیند تحلیل شبکه‌ای (ANP) روش انجام گیرد.
2- ارائه سناریوهای زلزله در شدت‌های مختلف و مدل‌سازی و ریزپهنه‌بندی آسیب وارده به ساختمان‌ها، تلفات انسانی و خسارات اقتصادی بافت فرسوده شهر میناب در برابر زلزله.
3- در تحقیق حاضر شاخص‌های کالبدی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. پیشنهاد می‌شود شاخص‌های طبیعی نیز مطالعه شود تا نتایج دقیقتری حاصل شود.
4- از بین رفتن شریان‌های حیاتی در اثر وقوع زلزله، بحران زیادی همچون عدم‌امدادرسانی به آسیب‌دیدگان به علت انسداد راه‌ها، شیوع بیماری‌ها به علت مشکلات در شبکه فاضلاب را به وجود می‌آورد. لذا پیشنهاد می‌گردد علاوه بر برآورد خسارات وارد بر ساختمان‌ها، به مدل‌سازی‌های مکانی جهت خسارات وارد بر شریان‌های حیاتی ( خطوط انتقال برق، شبکه های آب، فاضلاب، شبکه حمل و نقل راه‌ها و …) بر اساس سناریوهای مختلف پرداخته شود.
5- ساختمان‌های قدیمی بافت فرسوده با مصالح نامقاوم بنا شده‌اند که در صورت وقوع زلزله خسارت‌های شدیدی به وجود می‌آورند و تلفات انسانی را تا حد زیادی بالا می‌برد. لذا باید به ترمیم و نوسازی سکونتگاه‌ها پرداخته شود.
6- برنامهریزی شهری باید کاربری‌ها را به صورتی جانمایی و طراحی کند که این کاربری‌ها به صورت سکونتکاه‌های ایمن در برابر زلزله عمل نمایند و شرایط لازم را برای اجرای هر چه بهتر طرح مدیریت بحران تسهیل نمایند. بهسازی مساکن، کاهش تراکم جمعیتی، تعریض معابر به ویژه در بافت‌های فرسوده، تخصیص دو سایت با کاربری درمانی و نیز تخصیص یک ایستگاه آتش‌نشانی در مناطقی که تحت پوشش هیچ یک از این تأسیسات و تجهیزات شهری قرار نگرفته‌اند، از جمله مواردی پیشنهادی در حوزه برنامهریزی شهری است.
